Ο «αριστερός» εθνικισμός στη σύγχρονη Tουρκία

Εξαιρετικά αφιερωμένο στους αριστερούς φιλοκεμαλιστές αντι-εθνικιστές της συμφοράς..

Παντού πανάκριβοι πίνακες Τούρκων και Ευρωπαίων ζωγράφων, έπιπλα-αντίκες από τη Βενετία και περσικά χαλιά. Η τεράστια τζαμαρία βλέπει στον Βόσπορο, μια θέα που αντιστοιχεί σε ενοίκιο χιλιάδων δολαρίων. Πρόκειται όμως για ιδιόκτητη έπαυλη σε καλό προάστιο της Πόλης. Στο τραπέζι, όπου δεσπόζουν δύο τεράστια ασημένια κηροπήγια («της προγιαγιάς μου, κόρης του πασά της Δαμασκού», καυχιέται η οικοδέσποινα), διεθνής συντροφιά συζητά για την τουρκική ταινία «Κοιλάδα των Λύκων», γύρω από την αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ. Την ταινία ο διεθνής τύπος χαρακτήρισε αντισημιτική, ξενόφοβη και εθνικιστική.

Mε Kάστρο και... Nτενκτάς

«Προτού μας κατηγορήσουν για εθνικισμό, ας αναλογιστούν πρώτα οι Δυτικοί το ιμπεριαλιστικό παρελθόν τους», λέει η οικοδέσποινα, στηλιτεύοντας τον Μπους ως έναν από τους μεγαλύτερους εγκληματίες της ιστορίας. Η ίδια δηλώνει φανατική υποστηρικτής του Φιντέλ Κάστρο, αλλά και του Ραούφ Ντενκτάς. «Μου αρέσουν οι ήρωες που ανθίστανται στα προστάγματα του διεθνούς ιμπεριαλισμού», λέει. Και εξηγεί: «Οι Ευρωπαίοι έχουν εκκινήσει νέα σταυροφορία, όχι θρησκευτική, αλλά οικονομική - πολιτιστική. Στην Κύπρο προσπαθούν, με όχημα την Ε.Ε., να επιβάλουν τετελεσμένα στους Τουρκοκυπρίους, για να εντάξουν το νησί στη δική τους σφαίρα επιρροής».

Είναι απόλυτα κατηγορηματική. Ο ζωγράφος σύζυγός της, γιος παλαιού βιομηχάνου, επικροτεί. Εκείνη δεν εργάζεται. Δεν έχει ανάγκη άλλωστε, αφού διαθέτει τεράστια ακίνητη περιουσία. Περνάει τον καιρό της στον Σύλλογο Ατατουρκικής Διανόησης, όπου κατηχεί τους νεοτέρους. «Είμαι μια αριστερή εθνικίστρια», δηλώνει, καυχώμενη πως ο εθνικισμός του Ατατούρκ απέχει παρασάγγας από τον εθνικισμό «όπως τον ξέρετε εσείς στην Ευρώπη». «Ο δικός μας εθνικισμός δεν είναι παρά η αντίσταση κατά του δυτικού ιμπεριαλισμού» διευκρινίζει, εξιστορώντας πώς ο εθνάρχης στον Πόλεμο της Σωτηρίας «πέταξε τους ιμπεριαλιστές στη θάλασσα», για να ιδρύσει ένα κράτος όπου οι Τούρκοι θα ζούσαν ελεύθεροι από την οικονομική κηδεμονία «των συνεργατών του ιμπεριαλισμού». Αναφέρεται φυσικά στους χριστιανούς της Μικράς Ασίας.

Στις έντονες διαμαρτυρίες των αλλοδαπών συνδαιτυμόνων, η κυρία διατείνεται πως οι Ελληνες και οι Αρμένιοι, που «ζούσαν πολυτελώς» υπό τους Οθωμανούς, δεν είχαν λόγο να επαναστατήσουν κατά του κράτους. «Οι άλλοτε πιστοί Οθωμανοί υπήκοοι ξεσηκώθηκαν να μας μαχαιρώσουν πισώπλατα. Αλλά δεν φταίνε οι Ελληνες και οι Αρμένιοι, φταίνε οι Ευρωπαίοι που τους ξεσήκωσαν. Αυτοί εξάλλου ήθελαν να καταλύσουν το οθωμανικό κράτος, για να μας απομυζούν οικονομικά».

«Ο τουρκικός στρατός δεν έχει σχέση με τους άλλους στρατούς, γιατί δεν είναι ιμπεριαλιστικός. Αποτελείται από τέκνα των λαϊκών τάξεων και είναι μια δύναμη προοδευτική, εκσυγχρονιστική. Είμαστε πολύ περήφανοι για τον στρατό μας», επαυξάνει γνωστός καθηγητής πολιτικών επιστημών, που έχει εκπροσωπήσει την Τουρκία σε διπλωματικές αποστολές. «Ο όρκος “Είμαι Τούρκος, σωστός και εργατικός”, με τον οποίο κατηχούνται τα παιδιά στα σχολεία, και η φράση “τι χαρά να λέγεσαι Τούρκος” δεν έχουν περιεχόμενο εθνικιστικό. Εκεί η λέξη Τούρκος δεν προσδιορίζει τα μέλη μιας φυλής, αλλά τους πολίτες του κράτους. Δεν έχει ρατσιστικό χαρακτήρα, προς Θεού», λέει ο καθηγητής, για να προλάβει την όποια παρεξήγηση.

Οι απόψεις εκφράζουν μεγάλο μέρος της «παλαιάς φρουράς» της κεμαλικής διανόησης, που έχει γαλουχηθεί με τα συνθήματα και τα εμβλήματα του κεμαλισμού. Μεγαλύτερο από όσο θα φανταζόταν κανείς. Στο κύριο άρθρο της «Ραντικάλ», της πιο φιλελεύθερης εφημερίδας της Τουρκίας, στις στήλες της οποίας παρελαύνει η νέα, προοδευτική και τολμηρή διανόηση, ο αρχισυντάκτης Ισμέτ Μπερκάν έγραψε τις προάλλες: «Ο τουρκικός εθνικισμός... ήταν κάτι θετικό. Κάτι που άρχιζε με φράσεις “ένας Τούρκος αξίζει όσο ο κόσμος” και επεκτεινόταν σε ένα ένδοξο παρελθόν. Και εμείς πάντα επικρίναμε και περιφρονούσαμε εθνικισμούς όπως εκείνοι των Ελλήνων και των Σέρβων, που αυτοπροσδιορίζονται σε αντιδιαστολή με τους εχθρούς τους...».

Διάκριση σε δύο είδη

«Για τους Τούρκους υπάρχουν δύο είδη εθνικισμού, ο καλός, που είναι προοδευτικός - απελευθερωτικός, και ο κακός, ιμπεριαλιστικός. Ο πρώτος είναι ο δικός τους. Ο δεύτερος όλων των άλλων», εξηγεί ο Ρόνι Μαργκίλες, Τουρκοεβραίος συγγραφέας και στοχαστής. Και δίνει ένα εύστοχο παράδειγμα της εννοιολογικής σύγχυσης που επικρατεί. «Κάποτε πρόεδρος τουρκικής ομάδας αποκάλεσε έναν μαύρο παίκτη “αυτός ο κανίβαλος”. Μετά τις διαμαρτυρίες του βρετανικού κυρίως Tύπου, ο πρόεδρος δήλωσε: Πρόκειται για θλιβερή παρεξήγηση. Δεν είμαι ρατσιστής! Δεν ήθελα να τον πω κανίβαλο τον άνθρωπο, αράπη ήθελα να τον πω»!

Από την Καθημερινή.